Matta
MATTA'YA GİRİŞ
İncil, Tanrı'nın İsa'yı günahları bağışlayan Kurtarıcı olarak gönderdiğini müjdelemekle başlar. İsa'nın kendisi «Tanrı'nın Sözü», başlı başına Tanrı'nın bildirisidir. Yaşamı, öğretisi ve mucizeleri İncil'in ilk yarısını oluşturmaktadır.
Tanrı bildirisi tektir. Tanrı, İsa'nın dört izleyicisini bizim için İsa'nın yaşamını kaleme almaya yöneltir (bkz. İncil Nasıl Yazıldı, Günümüze Nasıl Ulaştı). Elbette ki dört yazar farklı görüş açılarından yazmaktadırlar. Ama farklı görüş açılarından yazılan metinler, bir resmin parçaları gibi birbirini tamamlar, İsa'nın yaşam ve öğretisini bir bütün olarak gözler önüne serer.
Genel bakış: Bu kitabın yazarı, Levi diye de bilinen Matta'dır. İsa'nın izleyicisi olmaya çağrıldığında vergi görevlisiydi (Mt. 9:9-13). Kitabı yazmaktaki amacı, İsa'nın yaşamını, ölümünü ve dirilişini anlatmaktır. Özellikle İsa'nın peygamberlerce geleceği bildirilen ve Yahudilerce uzun zamandır beklenen Mesih olduğunu göstermek ister. Bunun için İsa'nın gelişiyle gerçekleşen peygamberlik sözlerinden alıntılara yer verir1. İsa'nın kurtuluş müjdesinin tüm uluslar için olduğunu ayrıca vurgular2.
Kitabın içeriği: Matta, İsa'nın soyağacı ve doğumuna ilişkin bilgileri vermekle başlar (Mt. 1:1-2:23). İsa'nın vaftiz oluşunu ve Şeytan tarafından nasıl sınandığını anlattıktan sonra O'nun faaliyetlerine geçer. Kendisine gelen hastaların tümünü iyileştirdiği bazı olayları kaydeder3; belirli bazı hastaları iyileştirmesinden4 ve diğer mucizelerinden5 de söz eder. Bununla beraber ağırlık, İsa'nın beş temel bölümde6 toplanan öğretisine veriliyor. Bu öğretinin odağında Göklerin Egemenliği7 bulunuyor. Göklerin Egemenliği, İncil'in diğer kısımlarında Tanrı'nın Egemenliği diye de geçer. İsa'nın ilk gelişiyle başlayan bu Egemenlik, O'nun Kral olarak dönüşüyle tamamlanacak. Günahlarından dönüp İsa'yı izleyenler, `egemenliğin çocukları' olurlar. Bunlar, İsa'nın özellikle Dağdaki Konuşma'da açıkladığı yeni yaşama çağrılıyorlar (5, 6 ve 7 bölümleri). Örneğin, ön planda bulunmak yerine başkalarına hizmet etmeyi amaç edinmeliler8; gösterişe kapılmadan iyilik yapmalılar (Mt. 6:1-18); bağışlayıcı olmalılar (Mt. 18:21-35); canları pahasına da olsa İsa'yı izlemeliler9.
İsa, sözleri ile eylemleri arasında büyük uyumsuzluklar olan Yahudi din önderlerini şiddetle eleştirir. Onlar için diyor ki, «Göklerin Egemenliğinin kapısını insanların yüzüne kaparlar; ne kendileri içeri girerler, ne de girmek isteyenleri bırakırlar»10. Buna karşılık İsa, doğru kişileri değil, günahkârları çağırmaya geldi (Mt. 9:13). İsa ayrıca çağın sonu, kendisinin ikinci gelişi ve son yargı konusunda açıklamalarda bulunur; izleyicilerinin bütün bu olaylara hazırlıklı olmaları gerektiğini anlatır11. İsa'nın kimliğine gelince, Matta imalı ama kesin konuşur12.
Son bölümler İsa'nın ölümünü ve dirilişini anlatır. Ondan önce İsa, nasıl öleceğini tekrar tekrar açıklar. Son yemeğinde, «Kanım...günahların bağışlanması için birçokları uğruna akıtılan antlaşma kanıdır» der (Mt. 26:28). Uzun zamandan beri onu öldürmeyi tasarlayan Yahudi önderlerin eline teslim edilir ve çarmıha gerilir. Ölür ve dirilir. Kitap, İsa'nın izleyicilerine verdiği ünlü son buyruğuyla noktalanır: «Gökte ve yeryüzünde bütün yetkibana verildi. Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin.»
Ana hatlar:
Mat.1:1-2:23 İsa'nın doğumu ve çocukluğu
Mat.3:1-4:16 İsa'nın göreve hazırlanması
Mat.4:17-18:35 İsa'nın Celile ve çevresindeki faaliyetleri
Mat.19:1-20:34 Kudüs yolunda
Mat.21:1-27:66 İsa'nın Kudüs'te öğretisini yayması, tutuklanıp çarmıha gerilmesi
Mat.28:1-20 İsa'nın dirilmesi
Kaynak ayetler:
1Mat.2:6,17; Mat.3:3; Mat.4:15-16; Mat.8:17; Mat.12:17-21; Mat.13:14-15,35; Mat.15:7-8; Mat.21:4-5,42; Mat.26:31; Mat.27:9-10
2Mat.8:10-12; Mat.21:33-45; Mat.24:14; Mat.28:18-20
3Mat.4:23-24; Mat.8:16; Mat.9:35; Mat.19:2
4Örn: Mat.17:14-17; Mat.20:29-34
5Örn: Mat.8:23-27; Mat.14:15-21
65-7; 10; Mat.13:1-52; Mat.18:1-35; 23-25. Bu bölümlerin hepsi, «İsa bu konuşmasını bitirince...» gibi bir deyimle biter.
7Mat.3:1-2; Mat.4:17,23; Mat.6:10-13,33; Mat.9:35; Mat.10:7; Mat.11:11-12; Mat.12:28; Mat.13:1-52; Mat.16:19,28; Mat.18:23-25; Mat.20:1-16; Mat.22:2-14; Mat.24:14; Mat.25:1-46
8Mat.18:1-5; Mat.20:21-28; Mat.23:8-12
9Mat.6:19-34; Mat.8:18-22; Mat.10:16-42; Mat.16:25-26; Mat.19:16-30
10Mat.23:13-14; ayrıca bkz. Mat.5:20; Mat.15:1-20; Mat.16:1-12; Mat.18:33-37; Mat.21:23-22Mat.21:46; Mat.23:1-39
11Mat.7:13-23; Mat.11:20-24; Mat.12:36-42; Mat.13:24-30,36-43; Mat.24:1-25Mat.24:46
12Mat.3:17; Mat.9:1-7; Mat.11:4-6,27; Mat.13:16-17; Mat.14:32; Mat.16:16-20,27; Mat.17:1-7; Mat.26:64; Mat.27:43,54; Mat.28:9
1. Bölüm
İsa Mesih'in soyu
1-2İbrahim oğlu, Davut oğlu İsa Mesih'in soyuyla ilgili kayıt şöyledir:
İbrahim, İshak'ın babasıydı.
İshak, Yakup'un babası;
Yakup da Yahuda ve onun kardeşlerinin babasıydı.
3Yahuda, Tamar'dan doğan Peres ve Zara'nın babasıydı.
Peres, Hesron'un babası;
Hesron da Ram'ın babasıydı.
4Ram, Aminadab'ın babası;
Aminadab, Nahşon'un babası;
Nahşon ise Salmon'un babasıydı.
5Salmon, Rahav'dan doğan Boaz'ın babasıydı.
Boaz, Rut'tan doğan Obed'in babası;
Obed de İşay'ın babası;
6İşay da, kral Davut'un babasıydı.
Davut, Uriya'nın karısından doğan Süleyman'ın babasıydı.
7Süleyman, Rehavam'ın babası;
Rehavam, Abiya'nın babası;
Abiya da Asa'nın babasıydı.
8Asa, Yehoşafat'ın babası;
Yehoşafat, Yoram'ın babası;
Yoram, Uziya'nın babasıydı.
9Uziya, Yotam'ın babası;
Yotam, Ahaz'ın babası;
Ahaz da Hizkiya'nın babasıydı.
10Hizkiya, Manaşe'nin babası;
Manaşe, Amon'un babası;
Amon ise Yoşiya'nın babasıydı.
11Yoşiya, Babil sürgünü sırasında doğan Yekonya
ve onun kardeşlerinin babasıydı.
12Yekonya, Babil sürgününden sonra doğan Şaltiyel'in babası;
Şaltiyel ise Zerubabel'in babasıydı.
13Zerubabel, Abihud'un babası;
Abihud, Elyakim'in babası;
Elyakim de Azor'un babasıydı.
14Azor, Sadok'un babası;
Sadok, Ahim'in babası;
Ahim ise Elihud'un babasıydı.
15Elihud, Elazar'ın babası;
Elazar, Matan'ın babası;
Matan da Yakup'un babasıydı.
16Yakup, Meryem'in kocası Yusuf'un babasıydı.
Meryem'den de Mesih denilen İsa doğdu.
17Buna göre, İbrahim'den Davut'a kadar toplam on dört kuşak, Davut'tan Babil sürgününe kadar on dört kuşak ve Babil sürgününden Mesih'e kadar da on dört kuşak geçti.
İsa Mesih'in doğumu
18İsa Mesih'in doğumu da şöyle oldu: annesi Meryem, Yusuf'la nişanlanmıştı. Ama evlenip birleşmelerinden önce Meryem'in Kutsal Ruh'tan gebe kaldığı anlaşıldı. 19Meryem'in nişanlısı Yusuf, doğru bir adam olduğu ve onu herkesin önünde utandırmak istemediği için ondan gizlice ayrılmak niyetindeydi. 20Ama böyle düşünmesi üzerine Rab'bin bir meleği ona rüyada görünerek şöyle dedi: «Davut oğlu Yusuf, Meryem'i kendine eş olarak almaktan korkma. Çünkü onun rahminde oluşan, Kutsal Ruh'tandır. 21Meryem bir oğul doğuracak. Adını İsa koyacaksın. Çünkü halkını günahlarından kurtaracak olan O'dur.»
22-23Bütün bunlar, Rab'bin peygamber aracılığıyla bildirdiği şu sözün yerine gelmesi için oldu: «İşte, kız gebe kalıp bir oğul doğuracak. O'nun adını İmanuel koyacaklar.» İmanuel, `Tanrı bizimle' demektir.
24Yusuf uyanınca Rab'bin meleğinin kendisine buyurduğu gibi yaptı ve Meryem'i eş olarak yanına aldı. 25Ne var ki, Meryem oğlunu doğuruncaya dek Yusuf onunla birleşmedi. Doğan çocuğun adını İsa koydu.