Elçilerin işleri

ELÇİLERİN İŞLERİNE GİRİŞ

Genel bakış: Eski çağlarda yazılmış olan birçok yapıtın yazarı gibi, bu kitabın yazarı da kendini doğrudan bize tanıtmıyor. Bununla birlikte, ikinci yüzyılda yaşamış ve bir kısmı İsa'nın elçilerini bizzat tanımış inanlı yazarların hepsi, bu kitabı Luka'nın yazdığında birleşiyorlar. Kitabın yakından incelenmesi halinde «sevgili hekim» Luka'nın (Kol.4:14) elinden çıktığına dair ipuçları görülebilir. Örneğin «biz» çoğul zamirinin kullanılmış olmasından yazarın, Pavlus'un yol arkadaşlarından biri olduğunu anlıyoruz¹. Yazarın titiz biri olduğu su götürmez bir gerçek. Elçilerin İşleri kitabı Kudüs, Sezariye, Antakya, Efes, Korint, Atina, Roma ve daha birçok yere ilişkin kesin ve doğru tasvirlerle doludur. Arkeolojik araştırma ve bulgular, gidilen, gezilen yerlerin çeşitliliğine ve büyük kültür farklarına rağmen Luka'nın, kullandığı terim ve kavramlarda ne denli tutarlı olduğunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte Luka'nın kendisi, Elçilerin İşleri kitabının ilk inanlı topluluklarının bütün bir tarihçesi olmadığını ifade ediyor. Örneğin bölüm 8'de, topluluğun dağıtıldığını, inanlıların Müjde'yi yaya yaya dört bir yana gittiklerini yazar. Bunun sonucunda birçok yerde yerli topluluklar filizlenip gelişir. Ama Luka bu toplulukların tarihçesini yazmaya girişmez. Petrus ve Pavlus, yaptıkları uzun yolculuklar sırasında bu yeni topluluklarla karşılaşıp tanışırlar. Sonuç olarak, Elçilerin İşleri kitabı, inanlılar topluluğunun büyüyüp gelişmesinde önemli bir yer tutan, ders alabileceğimiz temel olaylar dizisini sunuyor bize.
İsa'nın göğe yükseldiği İ.S. 30 yılları ile Elçi Pavlus'un Roma'da tutuklandığı İ.S. 63 yılları arasındaki dönemi konu eden kitap, büyük olasılıkla bu tarihten az sonra yazıldı.

İncil'deki yeri: Elçilerin İşleri, Luka kitabının bir devamıdır. Her iki kitabın da Teofilos adında bir adama hitaben yazıldığı özellikle belirtiliyor. Luka kitabı, İsa'nın, başlangıçtan göğe alındığı güne dek yapıp öğrettiklerini kaydeder (Elç.1:1-3). İncil'in ilk dört kitapçığından sonra yer alan ve Müjde'nin Kudüs'ten Anadolu'ya, oradan da antik çağın merkezi Roma'ya yayılışını anlatan Elçilerin İşleri kitabı, bu özelliğiyle bir köprü görevi görmekte ve İncil'deki mektuplara zemin hazırlamaktadır. Örneğin kitap, Pavlus'un, adını sanını anarak sonradan mektuplar yazdığı birçok kente yaptığı ziyaretleri anlatıyor. Elinizdeki kitabın sonunda yer alan haritalarda Pavlus'un bu yolculuklarının güzergâhları açıkça gösterilmiştir. Elçilerin İşleri kitabının bir diğer önemli özelliği, inanlılar topluluğunun ders alabileceği ilkeleri de sergilemesidir.

Konusu: Elçilerin İşleri kitabı, ilk Mesih inanlılarının Müjde'yi, «Kudüs'te, tüm Yahudiye ve Samiriye'de ve dünyanın dört bir bucağında» (Elç.1:8) nasıl yaymaya başladıklarını anlatır. Bütün bu olaylar Kutsal Ruh'un inanlılar topluluğuna verilmesiyle başlar (bölüm 2). Sonraki bölümler, Tanrı'nın inanlılar topluluğunu adım adım nasıl yönlendirdiğini gözler önüne serer². İsa'nın elçileri dolaşıp Müjde'yi yayarken Tanrı da yaptığı mucizelerle onların bildirisini doğruladı (Elç.3:1-10; Elç.14:3). Topluluk, Yahudi din önderlerinin başını çektiği karşı koymalara rağmen hızla büyüdü. Gerçekte Yahudi kökenli olan inanlılar topluluğunun tüm ulusları kucaklayan bir kimliğe nasıl kavuştuğu, Elçilerin İşleri kitabındaön plana çıkan önemli konulardan biridir (Elç.10:1-11 Elç.10:18 ve 15. bölümün tamamı).

Ana hatlar:
Elç.1:1-11 İsa'nın son buyrukları ve göğe alınması
Elç.1:12-8:3 Kudüs'teki inanlılar topluluğu
Elç.8:4-9:43 Tanrı sözünün Yahudiye ve Samiriye'de yayılması,
Pavlus'un iman etmesi
Elç.10:1-11:30 Yahudi olmayan ilk inanlılar
Elç.12:1-25 Baskılara karşı zafer
Elç.13:1-28:31 Pavlus'un elçilik görevi:
Elç.13:1-14:28 İlk yolculuk
Elç.15:1-35 Kudüs'teki toplantı
Elç.15:36-18:22 İkinci yolculuk
Elç.18:23-21:16 Üçüncü yolculuk
Elç.21:17-28:31 Pavlus'un tutukluluk dönemi

Kaynak ayetler:
¹Elç.16:10-17; Elç.20:5-21 Elç.20:18; Elç.27:1-28 Elç.27:16
²10; 13:2-3; 15:28-29; 16:6-10

1. Bölüm

^{1-2Ey Teofilos,
İlk kitabımda^[a] İsa'nın yapıp öğretmeye başladığı her şeyi, seçmiş olduğu elçilere Kutsal Ruh aracılığıyla buyruklar verip yukarı alındığı güne dek olanları yazmıştım. ³İsa, ölüm acısını çektikten sonra birçok inandırıcı kanıtlarla elçilere dirilmiş olduğunu gösterdi. Kırk gün süreyle onlara görünerek Tanrı'nın Egemenliğine dair konuştu. ⁴Kendileriyle birlikteyken onlara şu buyruğu vermişti: «Kudüs'ten ayrılmayın, Baba'nın vermiş olduğu ve benden duyduğunuz sözün gerçekleşmesini bekleyin. ⁵Şöyle ki, Yahya suyla vaftiz etti, ama sizler birkaç güne kadar Kutsal Ruh'la vaftiz edileceksiniz.»
İsa göğe alınıyor
^{6Elçiler bir araya geldiklerinde İsa'ya şunu sordular: «Rab, İsrail'e egemenliği şimdi mi geri vereceksin?»
⁷İsa onlara, «Baba'nın kendi yetkisiyle belirlemiş olduğu zamanları ve tarihleri sizin bilmenize izin yoktur» karşılığını verdi. ⁸«Ama Kutsal Ruh üzerinize inince güç alacaksınız. Kudüs'te, tüm Yahudiye ve Samiriye'de ve dünyanın dört bir bucağında benim tanıklarım olacaksınız.»
⁹İsa bunları söyledikten sonra, onların gözleri önünde yukarı alındı. Bir bulut O'nu alıp gözlerinin önünden uzaklaştırdı. ¹⁰İsa giderken onlar gözlerini göğe dikmiş bakıyorlardı. Tam o sırada, beyaz giysiler içinde iki adam yanlarında beliriverdi. ¹¹«Ey Celileliler, neden göğe bakıp duruyorsunuz?» diye sordular. «Sizden göğe alınan bu İsa, göğe çıktığını nasıl gördünüzse, aynı şekilde geri gelecektir.»
Matiya, Yahuda'nın yerine seçiliyor
^{12Bundan sonra elçiler, Kudüs'ten yaklaşık bir kilometre^[b] uzaklıktaki Zeytin dağından Kudüs'e döndüler. ¹³Kente girince kalmakta oldukları eve gidip üst kattaki odaya çıktılar. Petrus, Yuhanna, Yakup, Andreya, Filipus, Tomas, Bartalmay, Matta, Alfay oğlu Yakup, Yurtsever Simun ve Yakup oğlu Yahuda oradaydı. ¹⁴Bunların hepsi, İsa'nın annesi Meryem, diğer kadınlar ve İsa'nın kardeşleriyle tam bir birlik içinde sürekli dua ediyorlardı.
^15-16O günlerde Petrus, yaklaşık yüz yirmi kardeşten oluşan bir topluluğun ortasında ayağa kalkıp şöyle konuştu: «Kardeşler, Kutsal Ruh'un, İsa'yı tutuklayanlara kılavuzluk eden Yahuda ile ilgili olarak Davut'un ağzıyla önceden bildirdiği Kutsal Yazı'nın yerine gelmesi gerekiyordu. ¹⁷Yahuda bizden biri sayılmış ve bu hizmette yerini almıştı.»
¹⁸Bu adam, yaptığı kötülüğün karşılığında aldığı ücretle bir tarla satın aldı. Sonra baş aşağı düştü, bedeni yarıldı ve bütün bağırsakları dışarı döküldü. ¹⁹Kudüs'te yaşayan herkes olayı duydu. Tarlaya kendi dillerinde `Kan tarlası' anlamına gelen `Hakeldema' adını verdiler.
²⁰«Nitekim Mezmurlar kitabında şöyle yazılmıştır» dedi Petrus.
«`O'nun konutu boş bırakılsın,
içinde kimse oturmasın.'
Ve, `Onun görevini bir başkası üstlensin.'
^21-22«Buna göre, Yahya'nın vaftiz döneminden başlayarak Rab İsa'nın aramızdan yukarı alındığı güne değin bizimle birlikte geçirdiği bütün süre boyunca yanımızda bulunmuş olan adamlardan birinin, İsa'nın dirilişine tanıklık etmek üzere bize katılması gerekir.»
²³Böylece iki kişiyi, Barsaba denilen ve Yustus olarak da bilinen Yusuf ile Matiya'yı önerdiler. ^24-25Sonra şöyle dua ettiler: «Ya Rab, sen herkesin yüreğini bilirsin. Yahuda'nın, ait olduğu yere gitmek için bıraktığı bu hizmeti ve elçilik görevini üstlenmek üzere bu iki kişiden hangisini seçtiğini göster bize.» ²⁶Ardından bu iki kişiye kura çektirdiler; kura Matiya'ya çıktı. Böylelikle Matiya on bir elçiye katıldı.}}}